W ostatnich kilkunastu latach obserwujemy w Polsce trend niewielkiego, ale jednak, spadku aktywności burzowej. Jeśli już jednak do nich dojdzie, to zjawiska mogą przybierać ekstremalne natężenie – ocenia badacz groźnych zjawisk pogodowych Artur Surowiecki, doktorant z Wydziału Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego oraz prezes stowarzyszenia Skywarn Polska (Polscy Łowcy Burz). Jego zdaniem wynika to głównie z procesu ocieplania się klimatu.
Jak powstaje burza?
Burze powstają, kiedy ciepłe i wilgotne powietrze unosi się i zderza z masą zimnego, suchego powietrza. Ciepłe powietrze wypychane jest w górę w stronę powietrza zimnego, co je ochładza i powoduje wytworzenie pary wodnej, która z kolei przekształca się w krople wody. To zjawisko kondensacji, któremu towarzyszy duża energia.
Schłodzone powietrze opada, w niższych warstwach atmosfery ponownie się nagrzewa i znowu unosi. Ten układ wznoszących się i opadających mas powietrza nazywa się konwekcją. W jej wyniku powstają chmury konwekcyjne, m.in. kłębiaste i kłębiasto-deszczowe. Te ostatnie – Cumulonimbusy – mogą powodować gwałtowne zjawiska pogodowe: silny wiatr, ulewy, opady gradu i burze.
Burza jest zjawiskiem pogodowym, któremu towarzyszą pioruny i grzmoty. W czasie burzy najczęściej występują też ulewne deszcze, opady gradu, silny wiatr.
Jak powstaje burza z piorunami?
W Cumulonimbusach, czyli chmurach kłębiasto-deszczowych, zachodzą wyładowania atmosferyczne, co sprzyja wystąpieniu burzy.
Gorące powietrze unosi się, transportując na duże wysokości cząsteczki wody. Tam powstają krople wody i kryształki lodu, które zbierają ładunki elektryczne z powietrza. Kiedy liczba ładunków elektrycznych jest bardzo duża, powstaje wyładowanie elektryczne – przepływ prądu elektrycznego między chmurą burzową a ziemią.
To wyładowanie elektryczne pomiędzy chmurą a ziemią lub pomiędzy dwiema chmurami to właśnie piorun. Towarzyszą mu grzmoty i błyskawice. Pioruny przemieszczają się po najkrótszej drodze między chmurą a ziemią, dzięki czemu szybko dochodzi do wyładowania. Burza z piorunami jest bardzo niebezpiecznym i gwałtownym zjawiskiem pogodowym: prąd powstający w wyniku wyładowania atmosferycznego może mieć napięcie sięgające kilkuset milionów woltów.
Jak powstaje piorun?
Kryształki lodu i krople wody w powietrzu zderzają się ze sobą, powodując ich elektryzowanie się. Ładunek ujemny na dnie chmury jest tak duży, że różnica potencjałów między chmurą burzową a ziemią może wynosić nawet 100 milionów woltów. To prowadzi do wyładowań elektrycznych, czyli powstawania piorunów i błyskawic. Rozlegają się grzmoty, najczęściej pojawia się też ulewa.
ZASADY BEZPIECZEŃSTWA PODCZAS BURZY
Poza domem
Jeżeli burza zastanie nas poza domem należy:
- jak najszybciej znaleźć bezpieczne schronienie,
- unikać przebywania pod drzewami,
- unikać przebywania na otwartej przestrzeni,
- jeżeli znaleźliśmy się na otwartej przestrzeni – znaleźć, o ile to możliwe, obniżenie terenu (starajmy się nie być najwyższym punktem) i kucnąć (nie siadać i nie kłaść się) ze złączonymi i podciągniętymi pod siebie nogami. Nogi powinny być złączone, ponieważ w przypadku uderzenia pioruna, na skutek powstania różnicy napięć (tzw. napięcia krokowego) może dojść do przepływu prądu między stopami,
- jeżeli pływamy w wodzie lub znajdujemy się na łodzi wyjść na brzeg i oddalić się od wody, gdyż jest ona doskonałym przewodnikiem elektrycznym,
- unikać dotykania przedmiotów zrobionych z metalu oraz przebywania w ich pobliżu – przedmioty metalowe mogą „przyciągać” pioruny,
- pozostać w samochodzie (jeżeli jesteśmy akurat w podróży) – samochód stanowi dobrą ochronę przed uderzeniem pioruna,
- natychmiast przykucnąć jeżeli czujemy ładunki elektryczne w powietrzu, a włosy „stają nam dęba”,
- osoby przebywające w grupie na otwartej przestrzeni powinny się rozproszyć na odległość kilkudziesięciu metrów, aby w przypadku uderzenia pioruna część grupy mogła udzielić pomocy porażonym,
- jeżeli widzisz zwisające przewody elektryczne, natychmiast powiadom odpowiednie służby. Pod żadnym pozorem do nich nie podchodź.
W domu
Jeżeli podczas burzy przebywamy w domu należy:
- unikać używania sprzętów elektrycznych i elektronicznych zasilanych z sieci (suszarki do włosów, miksery itp.), ponieważ korzystanie z tych urządzeń, w przypadku uderzenia pioruna w naziemną sieć elektroenergetyczną, grozi porażeniem impulsem rozchodzącym się w przewodach instalacji elektrycznej,
- odłączyć od sieci elektroniczny sprzęt domowy (sprzęt RTV, komputery) – to uchroni go przed uszkodzeniem w przypadku tzw. przepięcia, będącego skutkiem uderzenia pioruna w infrastrukturę elektroenergetyczną,
- przygotować latarkę z bateriami, na wypadek przerw w dostawie prądu,
- jeżeli widzisz iskrzenie domowej instalacji elektrycznej, popalone przewody lub czujesz swąd – wyłącz elektryczność oraz gaz i natychmiast wezwij odpowiednie służby techniczne.
Porażenie piorunem – co robić
- należy zbadać stan ogólny poszkodowanego,
- trzeba sprawdzić czy oddycha i czy tętno jest wyczuwalne,
- jeżeli u osoby porażonej piorunem doszło do zatrzymania oddechu, należy jak najszybciej rozpocząć sztuczne oddychanie, natomiast jeżeli tętno nie jest wyczuwalne niezbędne jest rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo – oddechowej czyli zewnętrznego masażu serca.
