Trzy dekady, cztery miasta, niezliczone spotkania – świętuje 30-lecie istnienia pod hasłem „Wysoko, głęboko”. A już od 8 do 11 maja Kołobrzeg będzie jego stolicą.
Ponad 50 twórczyń i twórców z Polski, Europy oraz Azji, dyrektorki i dyrektorzy europejskich festiwali, tłumacze i tłumaczki polskiej literatury, 11 dużych wydarzeń, 26 czytań, 17 bloków rozmów i 23 pracowni. Festiwal otwiera się na europejskie książki wydane po 2021 roku oraz nowe przestrzenie twórcze w ramach „Kreatywnej literatury”.
Transport Literacki 30: „Wysoko, Głęboko”
Od 30 lat TransPort Literacki (dawny Fort, Port i Stacja Literatura) współtworzy literacką mapę Polski, łącząc pokolenia autorek i autorów, odkrywając nowe głosy oraz budując przestrzeń dla najważniejszych dyskusji o literaturze. To tutaj debiutanci stają obok mistrzów, a polska poezja i proza spotykają się z twórczością z całego świata. Festiwal nie tylko odzwierciedla zmiany zachodzące w literaturze, ale także je inspiruje – stając się miejscem, w którym rodzą się przełomowe książki, idee i sojusze artystyczne. Trzy dekady to nie tylko czas – to ciągłość, pamięć i żywa historia słowa, które rozbrzmiewało w Legnicy (1996–2003), Wrocławiu (2004–2015), Stroniu Śląskim (2016–2021), a od 2022 roku w Kołobrzegu, docierając daleko poza granice tych miast.
W dniach 8–11 maja 2025 roku Pomorze Zachodnie ponownie będzie miejscem spotkania literatury z innymi dziedzinami sztuki. Jubileuszowa edycja festiwalu TransPort Literacki to cztery dni intensywnych, starannie przygotowanych wydarzeń – premier, spotkań, zajęć w pracowniach, debat i koncertów. Regionalne Centrum Kultury w Kołobrzegu oraz Hotel Shellter Resort & Spa w Rogowie staną się przestrzeniami, w których uczestnicy zanurzą się w rzeczywistość artystyczną pod wspólnym hasłem „Wysoko, głęboko”, nawiązującym do literatury jako doświadczenia, które wykracza poza powierzchowne odczytania – bada nowe wymiary, poszerza granice wyobraźni i zagłębia się w nieznane rejony ludzkiej wrażliwości.
W wydarzeniu weźmie udział ponad 50 twórczyń i twórców z Polski, Europy oraz Azji, dyrektorki i dyrektorzy europejskich festiwali, tłumacze i tłumaczki polskiej literatury, 11 dużych wydarzeń, 26 czytań, 17 bloków rozmów i 23 pracowni z blisko 400 godzinami zajęć. Zamiast zwyczajowego w takich podsumowaniach świętowania – tegoroczna edycja festiwalu organizowanego przez Biuro Literackie stanie się także przestrzenią dla nowych, międzynarodowych inicjatyw.
Projekt „Tu i teraz”, realizowany z partnerami z 18 krajów, zaprezentuje w kolejnych trzech latach kluczowe europejskie książki wydane po 2021 roku. Serhij Żadan, Endre Kukorelly, Perrine LE Querrec, Marta Carnicero HERNANZ i Ida Börjel to pierwsi twórcy i twórczynie, którzy zaprezentują się na festiwalu. Kolejną nowością jest program „Kreatywna literatura”, otwierający literaturę na nowe, nieoczywiste przestrzenie twórcze. Wezmą w nim udział m.in. Dariusz SuskA (scenariusze filmowe i serialowe), Tomek Lipiński (piosenki), Justyna JaworskA (dramat). Adresatami projektu „Azja” po raz pierwszy będą najmłodsi czytelnicy i czytelniczki. Książkę „Wrona i kwiat wiśni” zaprezentuje wybitna ilustratorka i autorka z Tajwanu Ni Shao.
Jubileusz dwudziestolecia obchodzi projekt „Połów”, który od ponad dwóch dekad wspiera młodych twórców i twórczynie w drodze do debiutu książkowego. To nie tylko warsztaty, ale przede wszystkim literacka wspólnota, w której autorzy i autorki rozwijają swój język, poznają środowisko oraz budują tożsamość pisarską. Dwie główne pracownie – „Pracownia debiutów poetyckich” pod opieką Joanny MUELLER i „Pracownia debiutów prozatorskich” prowadzona przez Przemysława OWCZARKA – zgromadzą czternastkę finalistek i finalistów 20. edycji „Połowu”. Równolegle działać będą „Pracownie przed debiutem wierszem i prozą”, które zostaną poprowadzone m.in. przez Iwonę BASSĘ, Aleksandrę GRZEMSKĄ, Annę KRZYWANIĘ i Natalię MALEK.
Dowodem na to, że „Połów” bardzo dobrze spełnia swoją funkcję, będzie obecność na festiwalowej scenie laureatek i laureatów poprzedniej edycji: Jakuba BELINY-BRZOZOWSKIEGO („Córka tańczy”), Magdaleny GENOW („Złodziejka matek”), Aleksandry GÓRECKIEJ („Reguła trzech”), Adama JAWORSKIEGO („Baśń o zwichnięciu stawu biodrowego”), Aleksandry KASPRZAK („Wydrąż mi rodzinę w serze”), Miry SUCHOWIEJKO („Też się o ciebie boję”), Macieja WNUKA („Miejsca odległe”) i Łukasza WOŹNIAKA („Umalmu”), a także Antoniny TOSIEK („żertwy”) i Jakuba PSZONIAKA („karnister”), którzy swoją przygodę z literaturą zaczynali przed laty także w „Połowie”.
Niezmiennie festiwal to czytania z premierowych, specjalnie przygotowanych na tę okazję książek. W tym roku także przez autorki i autorów, którzy nie pojawiali się na nim w ostatnich latach, a wcześniej odgrywali tu główne role lub go współtworzyli. Cieszą zatem powroty: Krzysztofa JAWORSKIEGO („Jak pisałem powieść kryminalną”), Piotra MATYWIECKIEGO („Epika”), Laury OSIŃSKIEJ („Jaw”), Marcina SENDECKIEGO („Węgierskie morze”), Piotra SOMMERA („Siedemdziesiąt siedem”), Bohdana ZADURY („Zmiana czasu”), a także Przemysława OWCZARKA („Misteria”) i Krzysztofa SIWCZYKA („Na przecięciu arterii”), którzy debiutują na wydarzeniu jako prozaicy.
Na szczególną uwagę zasługują ponadto: pierwszy po Nagrodzie Nike nowy tom poetycki Jerzego JARNIEWICZA („Trzy kobiety”), który na festiwalu pojawi się także ze zbiorem rozmów „Przezrocza”, oraz okolicznościowe „Zmieszane (2000–2025)” Joanny MUELLER. Autor i autorka swoimi publikacjami celebrują czterdziestolecie i dwudziestopięciolecie pracy twórczej. Podczas czytań na festiwalowej scenie im oraz pozostałym twórcom i twórczyniom towarzyszyć będzie autorka oprawy muzycznej Antonina CAR, która na finał festiwalu zaprezentuje nowy, premierowy materiał w towarzystwie zaproszonych muzyków. „Rozmowom na koniec” towarzyszyć będzie muzyka na żywo w wykonaniu Maćka POLAKA.
Festiwal w ramach nowego projektu „Zoom Poland”, realizowanego we współpracy z Instytutem Adama Mickiewicza, odwiedzą dyrektorki i dyrektorzy zaprzyjaźnionych z Biurem Literackim dużych europejskich festiwali: Izara GARCÍA RODRÍGUEZ (Hay Festival), Juan INSUA (Kosmopolis Barcelona), Matthias KNIEP (poesiefestival berlin), Kholod SAGHIR (Uppsala International Literary Festival), Simone SCHRÖDER (internationales literaturfestival berlin), Hendrik TRATSAERT (Passa Porta). Przyjedzie także grupa tłumaczek i tłumaczy literatury polskiej z krajów, w których odbywają się zaproszone festiwale (Elżbieta BORTKIEWICZ, Isabelle MACOR, Dawid MOBOLAJI, Kate WEBSTER). Celem projektu jest zapewnienie stałej obecności polskich twórczyń i twórców na tych wydarzeniach.
